Pirosmani + Pirosmani Teması Üzerine Arabesk Çeşitlemeler

Pirosmani 
Yönetmen: Giorgi Shengelaia 
Senaryo: Erlom Akhvlediani, Giorgi Shengelaia 
Oyuncular: Avtandil Varazi, David “Dodo” Abashidze, Zurab Kapianidze, Teimuraz Beridze, Boris Tsipuria, Kote Daushvili 
Sovyetler Birliği, Gürcistan / 1969 / Rusça, Gürcüce, Fransızca / 84 dk. / Renkli / Türkçe Altyazılı 
 
Niko Pirosmani veya tam adıyla Niko Pirosmanaşvili (1862-1918) meslekî eğitim almamış, kendi kendini eğitmiş ressamların eserlerini tanımlamak için kullanılan “naif resim” sanatının öncülerinden. Yaşamı, sanatı ve onu çevreleyen doğayı bir bütün olarak gören Pirosmani, yaşamının neredeyse tamamını Tiflis’te, çoğunlukla evsiz ve yalnız geçirir; ekmek, şarap ve boya alabilmek için kentin meyhanelerini resimlerle donatır, dükkân tabelalarını yazar. Elli altı yaşında kimsesiz ölen ressamın mezarının yeri hâlâ bilinmiyor.  
 
Shengelaia’nın filmi bir sanatçı biyografisi olmanın ötesinde, bir ülkenin bir dönemini de yansıtır nitelikte. 1960’larda Gürcistan’a vuran Yeni Dalga’yı çağdaşlarından ayıran; ulusal sanat geleneklerinden beslenmesi, belgesel ve şiirsellik arasında salınması ve bu sırada sansür kaygısıyla, söyleyeceklerini üstü kapalı, geçmişe dayandıran bir fabl dili üretmesiydi.  
 
Kendi kuşağının öne çıkan yönetmenlerinden Giorgi Shengelaia sinemacı bir aileden geliyor. Babası, özellikle Eliso (1928) filmiyle, Gürcü sinemasının kurucuları arasında sayılırken, annesi Natalia “Nato” Vachnadze bu sinemanın ilk yıldız oyuncularından. Bir dönem eşi ise, yüzü Narın Rengi’yle özdeşleşen, Parajanov’un başlıca filmlerinin oyuncusu Sofiko Chiaureli. Yönetmenin sinema dolu bu hayat öyküsünün aksine filmde Niko Pirosmani’ye âdeta yeniden hayat veren Avtandil Varazi aslında oyuncu değil, başarılı bir ressam. Öte yandan, yegâne oyunculuk deneyimi bu olmasına karşın performansının sadeliği ve yoğunluğu seyirciyi yüreğinden yakalayıp, derinine işlemeyi başarıyor. Dahası, filmin sanat tasarımı da Varazi’ye ait.  
 
Pirosmani Teması Üzerine Arabesk Çeşitlemeler (Arabeskebi Pirosmanis temaze) 
Yönetmen: Sergey Parajanov 
Senaryo: Sergey Parajanov, Kora Tsereteli 
Sovyetler Birliği / 1985 / Diyalogsuz / 22 dk. / Renkli  
 
Gürcistan’ın kolektif hafızasında, halk ressamı Niko Pirosmani (1862-1918) ve eserleri özel bir yere sahiptir. Alaylı ressam, karnını doyurmak ve boya satın almak için, yaptığı resimleri genellikle meyhanelere ve dükkânlara satar. Sanat çevrelerince ancak 1912’de keşfedilen Pirosmani’nin resimleri bir dönem Moskova ve St. Petersburg’da sergilense de iyi yürekliliği ve cömertliği kadar şiddetli gururu ile de bilinen ressam 1918’de evsiz ve yalnız ölür.  
 
Pirosmani Teması Üzerine Arabesk Çeşitlemeler’de, Parajanov diğer filmlerinde yaptığı gibi bölüm başlıkları kullanır. “Tiflis”, ressamın resimlerinden detaylara odaklanarak eski Tiflis’in atmosferini aktarır. “Fotoğraf Stüdyosu” dönem giysileri giymiş oyuncuları stüdyoda fotoğraf çektirirken göstererek dönemin kültürel ortamını hissettirir.  
 
“Tarihin Sayfaları”; Pirosmani’nin, Şeyh Şamil ve Prens Aleksandr Baryatinsky’den oluşan iki kanatlı bir tablosu, Kral II. Erekle, Kraliçe Tamar ve Şota Rustaveli’nin resimlerinden oluşur. “Hayvanlar” ve “Ziyafetler” ressamın en sık işlediği konulardır. “Kısırlık ve Annelik” bölümü dönemin toplumsal eşitsizliklerine vurgu yaparken “Marguerite için bir Buket”, Pirosmani’nin âşık olduğu Fransız dansçının tasvirine yer verir. Üzüm hasadı ve şarap yapımının gösterildiği “Niko’ya Ağıt”taki kuzu görüntüsü, ressamın İsavari statüsüne göndermedir. Nihayet, at üstünde Aziz George’un geldiği “Ölümsüzlüğe Doğru bir Adım” bölümünde Pirosmani ile birlikte, ilhamını Marguerite’ten alan ilham perisini görürüz.  
 
Parajanov, Pirosmani’nin resimlerini âdeta montajlar, hatta bir noktada resimlerin reprodüksiyonlarını gerçek anlamda kesip biçerek yapar bunu.  

●Sinematek/Sinema Evi biletleri mobilet.com internet adresinden ve Mobilet uygulamasından satın alınabilir. 
●Sinematek/Sinema Evi’nin gişesi yoktur. 
●Seans saatleri pazartesi hariç hafta içi 20.00, hafta sonu 14.00 ve 18.30’dur. 
●Sinematek/Sinema Evi programındaki filmlerin bilet ücreti: Tam 60 TL ve 70 TL’dir. Öğrenciler, 65 yaş üstü vatandaşlar, gazi ve engelliler; paso/kart/kimlik göstererek, gösterimleri %50 indirimli izleyebilirler. 
●Etkinliğin iptal edilmesi haricinde, satılan biletler, satış işlemi sonrasında hiçbir şekilde iptal edilmez ve ücret iadesi yapılmaz. 
●İşbirlikleri kapsamında ortak gerçekleştirilen etkinliklerin farklı kanallardan satışa sunulan bilet ücretlerinden Kadıköy Belediyesi Sinematek/Sinema Evi sorumlu değildir. 
●Kapalı alanlarda sigara içilmez. 
●Sinema salonuna su haricinde yiyecek ve içecek sokmak yasaktır. 
●Film gösterimleri esnasında telefonların sesinin kapatılmasını, cep telefonu kullanılmamasını, fotoğraf çekilmemesini, filmin video kaydının alınmamasını önemle hatırlatırız. 
●Yerlerimiz numarasız olduğundan filmlere vaktinde gelmeniz rica olunur. Film başladıktan sonra salona seyirci alınmaz. 
●Filmlerimizde, programda aksi belirtilmedikçe ara yoktur. 
●Filmlerimiz orijinal dilinde, Türkçe altyazı ile gösterilir. Diğer altyazı seçenekleri mevcut ise programda belirtilir. 
●Sinematek/Sinema Evi programda değişiklik yapma hakkına sahiptir, program değişikliğiyle ilgili duyurular Sinematek/Sinema Evi sosyal medya hesaplarından yapılır. 
●7163 sayılı Kanun'un 7. maddesi gereğince sınıflandırılmamış filmler +18 kabul edildiğinden film gösterimlerine, programda aksi belirtilmedikçe 18 yaş altı sinemaseverlerimiz katılamaz. 
●Kütüphane çalışma gün ve saatleri: Pazartesi ve Perşembe hariç her gün 10.00-18.00. 
●Kütüphanede bulunan kitap, film vb. malzemeler ödünç alınamaz, bina dışına çıkartılamaz.